Cumhuriyetimizin Sürdürülebilirlik Raporu 2023
Moreport Logotype
ve
Moreport Logotype
tarafından gururla üretilmiştir.
Nice badirelerden geçmiş, önderi Mustafa Kemal Atatürk ile yokluğu varlığa, sorunları çözüme, geçmişi geleceğe dönüştürmüş sürdürülebilir başarı hikayesi…
100 yaşını geride bırakan Cumhuriyetimiz sağlam kökler üzerinde yeşermeye devam ediyor. Bu gurur hepimizin…
Ülkemizi kendi alanında dünyada gururla temsil eden, önemli başarılar elde eden bir ajans olarak, Cumhuriyetimize bildiğimiz bir konudan, birikimimiz ve emeğimizle değer katmayı hedefledik.
Bu birikimle 100. yılında Cumhuriyetimize; ülkemize iş alanımızdan gönülden bir armağan eser; “Sıfırdan 100’e Cumhuriyetimizin Sürdürülebilirlik Raporu”nu sunuyoruz.

kurucumuzun
mesajı

Türkiye Cumhuriyeti, dünya devletleri arasında tuttuğu yere layık olduğunu eserleriyle ispat edecektir.

Asırlardan beri Doğu'da haksızlığa ve zulme uğramış olan milletimiz, Türk milleti, gerçekte soydan sahip bulunduğu yüksek kabiliyetlerden yoksun zannediliyordu...

Tümünü Oku

CUMHURİYETİMİZİN
İLK 10 YILı

“Dışarıdan aldıklarımızı şimdi kendimiz yapıyoruz” sloganıyla yola çıkılan ve 386 sanayi kuruluşunu 10 yılda 1.087’ye çıkaran bir dönem; cumhuriyetin ilk yılları...
1.087
Toplam Sanayi Kuruluşu
(1923’te 386 Sanayi Kuruluşu)
Keşfet

ekonomİK
GÖSTERGELER

Türkiye Cumhuriyeti, ekonomik kalkınmada önemli adımlar atarak dünyanın önde gelen ülkelerinden biri haline geldi.
259.072 km
Toplam Karayolu Uzunluğu
(1923’te 18.350 km Karayolu Uzunluğu)
Keşfet

toplumsal
‍GÖSTERGELER

Cumhuriyetin ilanı ile başlayan süreç, yeni bir toplum inşası olarak yürütüldü. Eğitim ve araştırma kurumlarının sayısı hızla artırıldı.
85.279.553
Toplam Nüfus
(İlk nüfus sayımı 1927’de, 13.649.945 kişi)
Keşfet

çevresel
‍‍GÖSTERGELER

Türkiye Cumhuriyeti 2053 hedefleri doğrultusunda, iklim değişikliği etkilerinin en aza indirilmesi amacıyla farklı projeleri hayata geçirmeye devam ediyor.
6,7 ton CO2
Kişi Başına Düşen Sera Gazı Emisyonu Miktarı (2021)
(1990’da 4 ton CO2)
Keşfet

bİr bakışta
Cumhurİyetİmİzİn
100 yılı

1923 yılından günümüze kadar Türkiye Cumhuriyeti'nde yaşanan yönetişim, ekonomik, toplumsal ve çevresel gelişmeler doğrultusunda ülkemizin bir asrına ışık tutuyoruz.
YÖNETİŞİM
1923
Lozan Barış Anlaşması imzalandı.
Lozan Barış Anlaşması'nı
TMBB onayladı.
Bozcada
Yunanlılardan alındı.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk yasal siyasi partisi olarak Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), “Halk Fırkası” adıyla Mustafa Kemal Atatürk tarafından kuruldu.
29 Ekim 1923'te Cumhuriyet İlân edildi.
1924
Osmanlı Hilâfeti, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından feshedildi.
Yeni Türk anayasası kabul edildi.
Türkiye Cumhuriyeti'nin ikinci partisi olan Terakkiperver Cumhuriyet Fıkrası kuruldu.
2. İsmet İnönü Kabinesi kuruldu.
Dini Mahkemelerin yerini Sivil Mahkemeler aldı.
1926
Yeni İtalya Ceza Kanunu'ndan alınan ''Ceza Kanunu'' kabul edildi.
Türk Kabotaj Kanunu yürürlüğe girdi.
TBMM'de ''Demir Sanayinin Tesisine Dair Kanun'' kabul edildi.
Türkiye'de petrol arama ve işletilmesinin devletçe yönetilmesini öngören kanun TBMM'de kabul edildi.
1929
Topraksız halka toprak dağıtmak amacıyla ''Türkiye'de Toprak Reformu Kanunu'' çıkarıldı.
1930
Cumhuriyet'in üçüncü partisi olan Serbest Cumhuriyet Fırkası kuruldu.
İsmet İnönü tarafından altıncı hükümet kuruldu.
1932
Türkiye, Milletler Cemiyeti Üyesi oldu.
1934
Mustafa Kemal Paşa, Atatürk soyadını aldı.
1936
Türk Sosyal Güvenlik Sistemi'nin ilk adımları olarak ''İşçi Kanunu'' kabul edildi.
Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı.
i

Türkiye'ye İstanbul ve Çanakkale boğazları üzerinde kontrol ve savaş gemilerinin geçişini düzenleme hakkı veren uluslararası sözleşmedir. Sözleşme, Türkiye'ye Boğazlar üzerinde tam kontrol hakkı verir ve barış zamanı sivil gemilerin özgürce geçişini garantiler. Sözleşme, Karadeniz'e kıyısı olmayan ülkelere ait savaş gemilerinin geçişini sınırlar. 1923'te Lozan Antlaşması ile birlikte imzalanan Boğazlar Sözleşmesi'nin yerine geçen bu sözleşmeyle birlikte Uluslararası Boğazlar Komisyonu'nun da görevi sonlandı.

1937
Hatay'ın Bağımsızlığı Milletler Cemiyetinin Cenova Toplantısında kabul edildi.
1937-1938 yıllarında yaşanan ''Dersim İsyanı'' hükümet tarafından bastırıldı.
1938
Atatürk'ün ölümü üzerine 11 Kasım 1938'de Cumhurbaşkanlığına seçilen İsmet İnönü, Cumhurbaşkanlığının yanı sıra CHP Genel Başkanlığına da getirildiğinden yönetim üzerinde geniş otorite sahibi oldu.
1939
İkinci Dünya Savaşı
i

Türkiye savaşının sonlarına doğru Almanya'ya savaş ilan etti, o ana kadar tarafsız kaldı.

Hatay Türkiye'ye katıldı.
1941
İmzalanan Saldırmazlık Anlaşması, Türkiye'nin Almanya ile olan ilişkileri yönünde bir kilometre taşı oldu.
1942
Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü kuruldu.
1945
Çiftçiyi Topraklandırma Kanunu kabul edildi.
i

Şükrü Saraçoğlu hükûmeti tarafından topraksız ya da az topraklı çiftçilere toprak dağıtmak amacıyla çıkarılan Kanun, Türkiye'de örgütlü siyasal muhalefetin doğuşunda, özellikle de Türkiye'nin ilk yasal muhalefet partisi olan Demokrat Parti'nin (DP) kurulmasında, katalizör görevi gördü.

1946
Demokrat Parti kuruldu. Genel Başkanlığa Celal Bayar seçildi.
TBMM'de Basın Kanunu kabul edildi.
1949
İlk kez Gelir Vergisi Kanunu, Kurumlar Vergisi Kanunu ve Vergi Usul Kanunu uygulamaları Türk Vergi Sistemi'ne dahil oldu.
Devlet Tiyatro ve Operası TBMM'de kabul edilen yasayla Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde kuruldu. İlk Genel Müdür Muhsin Ertuğrul oldu.
1950
Türkiye, Birleşmiş Milletler adına Kore Savaşı'na katıldı.
1950 Genel Seçimlerinden sonra CHP iktidarı Demokrat Parti'ye bırakırken, İsmet İnönü Ana Muhalefet Partisi Genel Başkanı olarak siyasal rolünü sürdürdü.
1952
Türkiye, Sovyetler Birliğine karşı Nato'nun önemli stratejik ortağı oldu.
1953
Kore Savaşı, 1950-1953 yılları arasında Kuzey Kore ile Güney Kore arasında yapıldı.
1955
6-7 Eylül Olayları
i

İstanbul'da yaşayan başta Rumlara olmak üzere azınlıklara yönelik tahrip ve yağma hareketi patlak verdi.

1960
27 Mayıs Darbesi: Türk Silahlı Kuvvetleri yönetime el koydu.
i

Silahlı Kuvvetler adına ülke yönetimini Millî Birlik Komitesi üstlendi. Orgeneral Cemal Gürsel Millî Birlik Komitesi'nin başına getirildi. Millî Birlik Komitesi ilk iş olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni ve hükûmeti feshetti ve her türlü siyasi faaliyeti yasakladı.

1961
1961 Anayasası
i

9 Temmuz 1961 tarihli referandum ile kabul edilen ve 12 Eylül Darbesi'ne kadar yürürlükte olan anayasadır.

Adnan Menderes'in İdamı
i

1950-1960 yılları arasında Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlığı görevinde bulunan Adnan Menderes, 27 Mayıs Darbesi sonrası Başbakanlık görevinden alındı ve Yüce Divan’da yargılandı. Mahkeme sonucunda suçlu bulunan 62 yaşındaki Menderes ve Fatin Rüştü Zorlu ve Hasan Polatkan'ın idam kararı onaylandı, Celal Bayar'ın 65 yaş üstü olması nedeniyle idam kararı müebbet hapis cezasına çevrildi. 17 Eylül 1961 Pazar günü Adnan Menderes, İmralı Cezaevi'ne nakledildi ve asılarak idam edildi.

1971
12 Mart Muhtırası
i

Sol ve sağ çatışmaları önlemek amacı ile Genelkurmay Başkanı Memduh Tağmaç, Kara Kuvvetleri komutanı Faruk Gürler, Deniz Kuvvetleri komutanı Celal Eyiceoğlu ve Hava Kuvvetleri komutanı Muhsin Batur'un imzası ile Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'a bir muhtıra vererek hükûmet istifaya zorlandı. Başbakan Süleyman Demirel istifa etmek zorunda kaldı, yaşananlara Türk Silahlı Kuvvetleri müdahale etti.

1974
Kıbrıs Barış Harekatı
i

"Kıbrıs Barış Harekâtı"; Türkiye ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nde 20 Temmuz 1974'te Başbakan Bülent Ecevit’in emriyle Türk Silahlı Kuvvetlerinin Kıbrıs'ta başlattığı askerî harekâttır. Dönemin Başbakanı Bülent Ecevit, "Biz aslında savaş için değil barış için ve yalnız Türklere değil Rumlara da barış getirmek için adaya gidiyoruz" sözleriyle duyurdu askerî harekâtın başladığını duyurdu. 18 Ağustos’ta sona eren ve Kıbrıs’ın bugünkü sınırlarının çizilmesi ile sonuçlanan Barış Harekatı ile Türk askeri büyük başarı kazandı ve adada barış dönemi başlamış oldu.

1979
Yapılan ara seçimlerde başarısızlığa uğrayan Ecevit görevden çekildi ve Süleyman Demirel 25 Kasım 1979 tarihinde MSP ve MHP'nin desteğiyle bir azınlık hükümeti kurdu.
1980
12 Eylül Darbesi
i

Yapılan Askeri darbe sonucu Süleyman Demirel'in Başbakan'ı olduğu hükümet görevden alındı, Türkiye Büyük Millet Meclisi lağvedildi, 1970 sonrasında değiştirilen 1961 Anayasası tamamen rafa kaldırıldı ve Türkiye siyasetinin yeniden tasarlandığı bir askeri dönem başladı. Bu dönem yaklaşık dokuz yıl sürdü. 12 Eylül 1980 ardından partiler lağvedildi, parti liderleri önce askeri üslerde gözetim altında tutuldu, ardından yargılandı.

1982
1982 Anayasası
i

Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 2709 Sayılı Türkiye Cumhuriyeti Anayasası veya resmî olmayan kullanımıyla 1982 Anayasası, Türkiye'nin 9 Kasım 1982'den bu yana geçerli olan anayasasıdır. 12 Eylül Darbesi sonrasında askerî yönetimin emriyle Danışma Meclisi tarafından hazırlanmış, 23 Eylül 1982 tarihinde Danışma Meclisi tarafından ve 18 Ekim 1982 tarihinde Millî Güvenlik Konseyi tarafından kabul edilmiştir. Devlet Başkanı Kenan Evren, Anayasa'nın ilk üç maddesinin "değiştirilemeyeceğini ve değiştirilmesinin teklif edilemeyeceğini" dördüncü madde olarak taslağa ekletmiştir. 7 Kasım 1982 Pazar günü yapılan halk oylaması sonucu %91,37 oranında evet oyu ile kabul edilmiştir.

1983
Türkiye Genel Seçimleri
i

12 Eylül Darbesi’nin ardından ilk genel seçim yapıldı. ANAP tek başına iktidara geldi ve 12 Eylül 1980 Askerî Darbesi'nden sonra, IMF politikalarını uygulamak amacıyla Bülend Ulusu Hükûmeti'nde ekonomiden sorumlu Başbakan yardımcılığı görevine getirilen, 20 Mayıs 1983'te Anavatan Partisi'ni kuran Turgut Özal yeni hükûmeti kurdu.

1989
Turgut Özal Cumhurbaşkanı seçildi.
1990
Hükümete Yurt Dışına Asker Gönderme ve Türkiye'de Yabancı Asker Bulundurma yetkisi veren tezkere TBMM'de kabul edildi.
1995
1/95 Sayılı Türkiye-AB Ortaklık Konseyi Kararı Avrupa Parlamentosu'nca onaylandı.
1997
Post-Modern Darbe
i

28 Şubat 1997’de yapılmış olan MGK toplantısı sonucunda irticaya karşı başlayan ordu ve bürokrasi merkezli süreç ve Post-Modern darbe olarak anılan darbe girişimi gerçekleşti. Darbe girişimi sonucunda Erbakan ve hükümeti 18 Haziran tarihinde istifa etmek zorunda kaldı. Refah Partisi’nin tasfiyesi için süreç başladı. 16 Ocak 1998 tarihli karara göre parti kapatıldı. Necmettin Erbakan için de 5 yıl süreli siyaset yasağı getirildi. Postmodern darbe olarak adlandırılan bu dönemin ileri gelenleri, 2012 yılında başlayan 28 Şubat Davalarında yargılanmışlardır.

2000
Ahmet Necdet Sezer, Türkiye Cumhuriyeti'nin 10. Cumhurbaşkanı seçildi.
2002
2002 Genel Seçimleri
i

3 Kasım 2002’de yapılan genel seçimlerde Adalet ve Kalkınma Partisi, oyların %34,3’ünü alarak birinci parti oldu ve TBMM’de 365 milletvekili çıkararak tek başına iktidara geldi.

2007
Cumhurbaşkanının 5 yıllığına halk tarafından seçilmesini, milletvelili seçimlerinin 4 yılda bir yapılmasını öngören anayasa değişikliği, halk oylamasıyla kabul edildi.
2008
Ergenekon davaları veya Ergenekon kumpası, iddia olunan Ergenekon örgütü kapsamında açılan davalardır. İlk duruşmalar 20 Ekim 2008 tarihinde başlamış, karar tarihi 1 Temmuz 2019 olmuştur.
2014
Türkiye tarihinde ilk kez Cumhurbaşkanı halk tarafından seçildi.
i

10 Ağustos 2014 tarihinde gerçekleşen seçim; Türkiye Cumhuriyeti tarihinde cumhurbaşkanının doğrudan halk oyuyla seçildiği ilk seçimdir. Katılım oranının %74,13 olarak gerçekleştiği seçimde oyların %51,79'unu elde eden Recep Tayyip Erdoğan Türkiye Cumhuriyeti'nin 12. Cumhurbaşkanı seçildi.

2016
15 Temmuz’da FETÖ Terör Örgütü tarafından yapılmaya çalışılan Askeri Darbe Teşebbüsü, Türk halkı, emniyet güçleri ve TSK’nın direnişi sayesinde başarısızlıkla sonuçlandı. 15 Temmuz, “Demokrasi ve Milli Birlik Günü” ilan edildi.
2017
Anayasa Değişikliği
i

2017 Türkiye anayasa değişikliği referandumunda seçmenler, mevcut Türkiye Anayasası'nın 18 maddesi üzerindeki değişikliklerini oyladı. 16 Nisan 2017'de gerçekleşen halk oylaması sonucunda %51,41 oranındaki “Evet” oyu ile Anayasa değişikliği kabul edildi.

2018
2017 de yapılan Türkiye Anayasa Değişikliği Referandumu’nda kabul edilen Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’nin ilk Cumhurbaşkanı, 2018 de yapılan Genel Seçim sonucunda, Recep Tayyip Erdoğan oldu.
2019
Türkiye Libya'daki Ulusal Mutabakat Hükümeti ile Doğu Akdeniz'deki Su Sınırlarının (Münhasır Ekonomik Bölge) Belirlenmesine İlişkin Anlaşma'yı imzaladı. Bu anlaşma ile, Türkiye ve Libya su sınırlarını koruma altına aldı.
Türkiye Turizm Tanıtım ve Geliştirme Ajansı hakkında kanun yürürlüğe girdi.
2020
Bahar Kalkanı Harekâtı veya İdlib Operasyonu, Türk Silahlı Kuvvetleri (TSK) ve Suriye Millî Ordusu (SMO)'nun Suriye'nin İdlib iline yönelik sınır ötesi askeri harekat başlatıldı.
2023
Cumhurbaşkanlığı seçimi birinci turu ve genel seçimler gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanlığı seçiminde hiçbir aday %50'lik oranı geçemeyince seçim ikinci tura gitti. Cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci turu gerçekleştirildi. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan geçerli oyların %52,18'ini alarak yeniden Cumhurbaşkanı seçildi.
EKONOMİK
1923
İzmir İktisat Kongresi
(Türkiye İktisat Kongresi)
i

İzmir İktisat Kongresi, yeni kurulan Cumhuriyetin, o güne kadar somut bir biçimde saptanmamış olan ekonomi politikasını belirlemek ve bu politikayı yürüteceklere ışık tutmak amacıyla düzenlendi. Kongre, ülke içindeki 1.135 üyeden oluşan dört karşıt grubun (çiftçi, tüccar, sanayici, işçi) bir araya gelmesini ve karşılıklı ekonomik görüş alışverişi yapmasını sağladı. Özel teşebbüsün teşvik edilmesi, ihtiyaç hâlinde kamu gücünün kullanılarak devletin gerekli alanlarda yatırım yapması esas alındı. Cumhuriyetin ilk yıllarında da kongrede alınan kararlar doğrultusunda Türk ekonomisine yön verildi. Böylece bundan sonra uygulanacak olan iktisadi politikanın saptanmasında önemli bir katkıda bulunuldu.

1924
Ankara Fişek Fabrikası kuruldu.
Türkiye İş Bankası kuruldu.
i

Cumhuriyet döneminin ilk ulusal bankası olan İş Bankası, Atatürk'ün direktifleriyle İzmir İktisat Kongresi'nde alınan kararlar doğrultusunda 26 Ağustos 1924 tarihinde kuruldu. İş Bankası ilk Genel Müdürü Celal Bayar'ın liderliğinde iki şube ve 37 personel ile hizmete başladı. Nominal sermayesi 1 milyon TL'ydi. Bu sermayenin fiilen ödenen 250 bin TL'lik bölümü ise bizzat Atatürk tarafından karşılandı.

Gölcük Tersanesi kuruldu.
İstanbul Rıhtım İşletmesi devlet tarafından satın alındı.
1925
Türk Hava Kurumu (Türk Tayyare Cemiyeti adı ile) kuruldu.
Eskişehir Hava Tamirhanesi kuruldu.
Şakir Zümre Fabrikası kuruldu.
i

Şakir Zümre, 1925 yılında İstanbul Haliç'te, tamamı yerli sermaye ile özel sektöre ait ilk silah ve cephane fabrikasını kurdu. Türkiye'nin ilk uçak bombalarını, silahlar, cephane ve motor üretimine kadar çok çeşitli konular üzerinde çalıştı. II. Dünya Savaşı'nın yokluklar içindeki yıllarında, güç koşullar altında 2 bin kişinin çalıştığı fabrikasında uzun yıllar üretim yaptı ve birçok ülkeye silah ihracatı gerçekleştirdi.

Atatürk, Bursa'da tekstil fabrikası açtı.
1926
TBMM'de "Demir Sanayinin Tesisine Dair Kanun" kabul edildi.
Uşak Şeker Fabrikası kuruldu.
Kırıkkale Mühimmat Fabrikası kuruldu.
Alpullu Şeker Fabrikası kuruldu.
Emlak ve Eytam Bankası kuruldu.
i

Türkiye’de halkın inşaat teşebbüslerini desteklemek, gerekli kredileri sağlamak ve yetim haklarını korumak amacıyla Atatürk’ün talimatları doğrultusunda 3 Haziran 1926 tarihinde kuruldu.

1927
Türkiye'nin ilk kâğıt parası basıldı.
i

Cumhuriyet döneminin ilk banknotları harf devriminin henüz gerçekleşmediği 1927 yılında basıldı. İlk banknotlarda yazılar Osmanlıcaydı. Bununla birlikte banknotların üzerinde Fransızca ibareler vardı. Türkiye ilk kağıt parayla 1840 yılında Sultan Abdülmecid döneminde tanıştı.

Bünyan Dokuma Fabrikası kuruldu.
Eskişehir Kiremit Fabrikası kuruldu.
Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı.
1928
Ankara Çimento Fabrikası kuruldu.
Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası kuruldu.
Haydarpaşa Liman İşletmesi devlet tarafından satın alındı.
1929
Ankara Havagazı Fabrikası kuruldu.
TBMM'de ilk Ticaret Kanunu kabul edildi.
İstanbul Otomobil Montaj Fabrikası kuruldu.
1930
Kayaş Kapsül Fabrikası kuruldu.
Türk Parasının Kıymetini Koruma Kanunu kabul edildi.
TBMM'de "Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu" kabul edildi.
i

Kuruluş Kanunu'na göre Merkez Bankası'nın temel amacı, ülkenin ekonomik kalkınmasını desteklemektir. Bu amaçla Banka’ya; temel politika aracı olan reeskont oranlarını belirlemek, para piyasasını ve para dolaşımını düzenlemek, hazine işlemlerini yerine getirmek, Türk parasının istikrarına yönelik önlemleri almak, banknot basımı tek elden yürütmek ve devletin haznedarlığını üstlenmek yetkileri tanımlanmıştır.kuruldu, 23 Mayıs 1938 yılında faaliyete geçti.

Milli İktisat ve Tasarruf Cemiyeti (Ulusal Ekonomi ve Araştırma Kurumu) kuruldu.
1933
Sümerbank kuruldu.
i

Türkiye Cumhuriyeti'nin millîleşmeyle ve devlet destekli kalkınması amacıyla, sanayileşme hareketini başlatan ve devlet tarafından yapılmış ilk tesis Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası'dır. Yapıldığı dönem ve konumu itibarıyla, büyük bir devrimin eseridir.

Halkbank kuruldu.
i

Türkiye Halk Bankası; kalıcı bir ekonomik kalkınma, sosyal denge ve toplumsal barışın korunması için uygun koşullarla esnaf-sanatkâr ve küçük meslek sahibine kaynak aktarmak ve sermaye birikimini başlatmak amacıyla 1933 tarihli ve 2284 sayılı “Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu” kapsamında kuruldu, 23 Mayıs 1938 yılında faaliyete geçti.

1934
Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı yapıldı.
i

Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı, 17 Nisan 1934 tarihinde Türkiye’de yürürlüğe konulan, 1934-1938 yılları arasında sanayi gelişiminin hedeflendiği plandır. Plan çerçevesinde ham maddeleri Türkiye'de bulunan veya sağlanabilecek sanayinin kurulması amaçlandı.

1935
Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası açıldı.
Zonguldak Taş Kömür Fabrikası kuruldu.
Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü kuruldu.
Etibank kuruldu.
1936
İstanbul Telefon Şirketi devlet tarafından satın alındı.
İlk tek motorlu uçak üretildi ve uçağa Nu. D-36 adı verildi.
1937
1935’de temeli atılan Nazilli Basma Fabrikası Atatürk tarafından açıldı.
Zonguldak Çatalağzı Demir Yolu ve Kömür Maden İşletmeleri devlet tarafından satın alındı.
Ereğli Limanı devlet tarafından satın alındı.
Kardemir Karabük Demir Çelik Fabrikası açıldı.
1938
İstanbul Elektrik Şirketi satın alındı.
İstanbul Üsküdar-Kadıköy Tramvay İşletmeleri satın alındı.
TBMM, "Toprak Mahsulleri Ofisi Kurulması Hakkında Kanun"u kabul etti.
Sivas Çimento Fabrikası kuruldu.
1939
İzmit Kağıt ve Karton Fabrikası üretime başladı.
1940
Garp Linyitleri İşletmesi kuruldu.
1944
Türkiye Zirai Donatım Kurumu kuruldu.
1945
İskenderun Limanı hizmete girdi.
1947
Merkez Çay Fabrikası (Rize) açıldı.
Türkiye, 45 ülkenin üyeliğiyle 27 Aralık 1945’te kurulan Uluslararası Para Fonu’na üye oldu.
1950
TSKB, Türkiye'nin ilk özel kalkınma ve yatırım bankası olarak İstanbul'da kuruldu.
i

Kuruluş Kanunu'na göre Merkez Bankası'nın temel amacı, ülkenin ekonomik kalkınmasını desteklemektir. Bu amaçla Banka’ya; temel politika aracı olan reeskont oranlarını belirlemek, para piyasasını ve para dolaşımını düzenlemek, hazine işlemlerini yerine getirmek, Türk parasının istikrarına yönelik önlemleri almak, banknot basımı tek elden yürütmek ve devletin haznedarlığını üstlenmek yetkileri tanımlanmıştır.kuruldu, 23 Mayıs 1938 yılında faaliyete geçti.

1954
Kütahya Azot Fabrikası kuruldu.
1955
Türkiye Demir ve Çelik İşletmeleri kuruldu.
1958
Modern Mersin Limanı’nın ilk iskelesi hizmete açıldı.
1959
Türkiye'de ilk defa çamaşır makinesi üretimi gerçekleşti.
1960
Otosan Ford, ilk kamyon üretimini gerçekleştirdi.
1961
Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş. kuruldu.
Türkiye, Uluslararası Para Fonu ile ilk stand-by düzenlemesini imzaladı.
Türkiye'de ilk defa buzdolabı üretimi gerçekleşti.
1972
Türkiye'de tasarlanan ve üretilen ilk otomobil Devrim Arabası oldu.
i

Türkiye'de tasarlanan ve üretilen ilk otomobil Devrim arabası 1961 yılında, dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in talimatıyla, Eskişehir Demir Yolu Fabrikası'nda, 129 günde üretildi.

Tüpraş İzmir Rafinerisi açıldı.
1975
ABD, Türkiye'ye silah ambargosu uyguladı.
1976
Türkiye'yi Orta Doğu ve Uzak Doğu'ya bağlayan İpek Sınır Yolu hizmete açıldı.
1977
Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) başlatıldı.
i

Güneydoğu Anadolu Projesi (kısaca GAP), Fırat ve Dicle nehirleri üzerinde yapımı öngörülen barajlar, hidroelektrik santralleri ve sulama tesislerinin yanı sıra kentsel ve kırsal altyapı, ulaştırma, sanayi, eğitim, sağlık ve diğer sektörlerin gelişmesini ve hizmetlerini kapsayan entegre projedir.

1978
Türk Lirası %32,5 oranında devalüe edildi.
1980
24 Ocak Kararları
i

Ekonomik olarak yaşanan istikrarsızlığı gidermek amacıyla, üretimin azalması ve karaborsacılığın oluşması gibi nedenlerin ortadan kaldırılması için kamu harcamalarının sınırlandırılması, ücretlerin düşürülmesi, serbest döviz kuru gibi ekonomik önlemler alınması kararlaştırıldı. 24 Ocak kararları ile 1980 öncesi dönemde uygulanan ithal ikameci büyüme stratejisi terk edilerek, dışa açık büyüme stratejisi uygulamaya konuldu ve büyüme stratejisi, temel olarak, verimlilikte artış sağlamayı ve iktisadın rekabet gücünü artırmayı amaçladı. Bu çerçevede, piyasa ekonomisinin kurumsallaşması yönünde adımlar atıldı.

1981
1981 yılında 2499 sayılı Sermaye Piyasası Kanunu ile idari ve mali özerkliğe sahip düzenleyici ve denetleyici bir kamu kurumu olarak Sermaye Piyasası Kurulu kurulmuştur.
1986
Borsa, Türkiye'de 1985 yılında açılan sermaye piyasasında faaliyet gösteren Türk ve yabancı kaynaklı bankalara, aracı kurumlara saklama ile takas hizmeti verir. İlk işlemlere 3 Ocak 1986 tarihinde 19 hisse senedi ile başlamıştır.
1988
Fatih Sultan Mehmet Köprüsü, 3 Temmuz 1988’de dönemin başbakanı Turgut Özal tarafından hizmete açıldı.
1990
Körfez Krizi
i

Körfez Krizi, Türkiye ekonomisinin dış etkilerle şekillenen ilk krizdir. Birleşmiş Milletlerin Irak ve Kuveyt’e müdahaleleri ile şekillenen Körfez Savaşı bu krizin önemli olaylarındandır.

1994
1994 Türkiye Ekonomik Krizi
i

Türkiye, 1990'lı yıllardaki en derin krizini 1994 yılında yaşadı. 1994 öncesinde kamu kesimi faiz dışı harcamaları; kamu gelirlerinden daha fazla açık verdi, ardından yapılan kısmi ama yeterli olmayan iyileşmeler neticesinde Türkiye krizden çıkabildi.

1995
Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği Anlaşması imzalandı ve 1996’da yürürlüğe girdi.
2001
Sabiha Gökçen Havalimanı açıldı.
Türkiye Ekonomik Krizi (Kara Çarşamba)
i

Türkiye'nin Şubat 2001 ekonomik krizi; beklenmedik ölçüde ekonomik daralmayla sonuçlanmasının ötesinde, ülkenin orta vadedeki perspektifini değiştiren yeni koşulları da beraberinde getirdi.

2005
Yeni Türk Lirası
(2005-2009)
i

Türk Lirası'ndan altı sıfır atılmasından itibaren kullanılan resmî para birimidir. Ocak 2005 ile Aralık 2008 arasındaki geçiş döneminde, ikinci Türk lirası resmî olarak "Yeni Türk Lirası" olarak adlandırıldı. Para birimi kodundaki "Y" harfi, Türkçedeki yeni kelimesinden geliyor. Resmî olarak "YTL" olarak kısaltıldı ve 100 yeni kuruşa bölündü. Ocak 2009'dan itibaren, ikinci Türk lirasından "yeni" ibaresi kaldırılarak, resmî adı tekrar "Türk lirası" oldu ve "TL" olarak kısaltıldı.

2006
Özelleştirme kapsamında Ereğli Demir ve Çelik Fabrikaları T.A.Ş.’yi OYAK satın aldı.
2012
Türkiye, Fitch nezdinde “yatırım yapılabilir seviyeye” ilk kez 5 Kasım 2012'de “BBB-” kredi notuyla çıktı.
2014
Ankara-İstanbul yüksek hızlı demir yolu (Ankara-İstanbul YHD) hizmete açıldı.
2015
Kars’ta, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev ve Gürcistan Cumhurbaşkanı Giorgi Margvelaşvili’nin katılımı ile Trans Anadolu doğal gaz BORU hattının temel atma töreni yapıldı.
2016
Osmangazi Köprüsü hizmete açıldı.
i

İzmit Körfezi'ndeki Dilovası Dil Burnu ile Altınova Hersek Burnu arasında inşa edilen, 1.550 metre orta açıklığı ve 2.682 metre toplam uzunluğu ile dünyanın dördüncü en uzun açıklıklı asma köprüsü hizmete açıldı.

2018
İstanbul Havalimanı hizmete açıldı.
2020
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Karadeniz’de 15 milyar m3 doğal gaz bulunduğunu açıkladı.
2021
Türkiye ekonomisi 2021’de %11,6 büyüme kaydetti.
2022
Türkiye merkezli bir otomobil üretici şirketi olan Türkiye'nin Otomobili Girişim Grubu (TOGG), fikrî mülkiyet haklarına sahip olduğu ilk otomobilini 29 Ekim 2022 seri üretime hazır hâle geldi.
TOPLUMSAL VE ÇEVRESEL
1924
Eğitimin birleştirilmesi (Tevhid-i Tedrisat) Kanunu çıkartıldı.
i

Tevhid-i Tedrisat Kanunu (Öğretim Birliği Yasası), TBMM tarafından 3 Mart 1924 tarihinde kabul edilmiş olan ve ülkedeki bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekaleti'ne (Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı) bağlanmasını öngören yasadır. Eğitimin temel kanunu kabul edildi ve daha sonra çıkarılan kanunlara esas teşkil etti. Tevhid-i Tedrisat Kanunu ayrıca, tekke ve zaviyelerin kapatılması, dinsel olduğu düşünülen Osmanlı harflerinin kaldırılıp Harf Devrimi’nin yapılması gibi diğer bazı Atatürk devrimlerinin gerçekleşmesi için de altyapıyı oluşturdu.

1925
"Şapka Kanunu" yayınlandı.
i

25 Kasım 1925 tarihinde mecliste kabul edilen 671 No'lu "Şapka İktisası Hakkında Kanun" ile TBMM üyeleri ve memurlarına başlık olarak şapka giyilmesi zorunluluğu getirildi ve Türk halkı da buna aykırı bir alışkanlığın devamından men edildi.

Türk Kadınları ilk kez güzellik yarışmasına katıldı.
Ankara Hukuk Fakültesi açıldı.
Tekke, zaviye ve türbeler kapatıldı.
Ankara'da Birinci Türk Tıp Kongresi toplandı.
1926
Medenî Kanun
i

Türk Kanunu Medenisi (Medenî Kanun), Türkiye'de 17 Şubat 1926'da İsviçre Medenî Kanunu örnek alınarak TBMM’de kabul edilen ve 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe konulan kanundur. Bu kanun ile kadın hakları genişletilmiş ve çok eşlilik kaldırıldı. 1 Ocak 2002 kabul tarihli Türk Medenî Kanunu’nun yürürlüğe girmesiyle yürürlükten kalktı.

1927
İlk nüfus sayımı yapıldı.
i

"Umumî Nüfus Tahriri" adı altında 63 vilayet, 328 kaza ve 39.901 köy sayıldı ve Türkiye’nin o günkü nüfusu 13.649.945 kişi olarak belirlendi.

İlk kadın avukat Süreyya Ağaoğlu görevine başladı.
1928
"Yüksek Mühendis Mektebi Kanunu" kabul edildi.
Türk Maarif Cemiyeti (Türkiye Eğitim Derneği) kuruldu.
Türk Harfleri'nin kabulü
i

1 Kasım 1928'de, yeni Türk harflerinin kabulüne ilişkin kanun, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından kabul edildi. Kanunun kabul edilmesinden sonra geniş halk kitlelerine okuma yazma öğretmek üzere "Millet Mektepleri" açıldı. Atatürk, 24 Kasım 1928’de Millet Mektepleri Başöğretmeni ilan edildi. Böylece, eğitim ve kültür hayatında yeni bir dönem başlamış oldu.

1929
Arapça ve Farsça yerine Türkçenin kullanılmasına yönelik kurslar açıldı.
İlk Türk kadın yargıç atandı.
Millet Mektepleri açıldı.
1932
Türk Dil Kurumu kuruldu.
i

Türk Dil Kurumu (TDK), Türkçeyi incelemek ve Türkçenin gelişmesi için çalışmak amacıyla 12 Temmuz 1932'de Mustafa Kemal Atatürk tarafından kuruldu. Türkiye'nin başkenti Ankara'da yer alan kurum, Türk dili üzerine çalışmaların yapılıp yayımlandığı bir merkezdir.

1933
İstanbul-Ankara arasında ilk uçak seferi denemesi yapıldı.
Kadınlara muhtar olma ve köy heyetini seçme hakkı tanındı.
Darülfünun 480 yaşında kapatıldı, yerine İstanbul Üniversitesi kuruldu.
1934
Türk kadınlarına milletvekili seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı verildi. İlk seçimlerde 18 kadın milletvekili TBMM'ne girdi.
Soyadı Kanunu kabul edildi, unvan olarak kullanılan Bey, Efendi, Paşa, Sultan ve Hanım gibi kelimeler terk edildi.
i

Bu kanunun kabulünden sonra soyadı, Türkiye’de kişilerin kimliğinin ayrılmaz bir parçası oldu. Kanuna göre söylerken ve yazarken ön ad önde, soyadı sonda kullanılmalıdır.

Türk Sosyal Güvenlik Sistemi’nin ilk adımları olarak işçi kanunu kabul edildi.
1936
Cumhuriyetimizin ilk barajı olan Çubuk Barajı'nın yapımı tamamlandı.
i

Türkiye Cumhuriyeti'nde su kaynaklarının daha etkin ve verimli kullanılmasıyla ilgili ilk çalışmalar, Mustafa Kemal Atatürk döneminde başladı. Bu çerçevede, Ankara'nın başkent ilan edilmesinin ardından, şehrin hızla artan nüfusunun su ihtiyacını karşılamak, şehri besleyen tarım arazilerini sulamak, su taşkınlarını önlemek ve şehirde gelişen sanayi tesislerinin artan su gereksinimlerini karşılamak amacıyla Çubuk Barajı inşa edildi.

1937
Ankara'da Tıp Fakültesi kurulmasına karar verildi.
Ankara-İzmir, Ankara-Sivas, Zonguldak-Adana gibi ticaret ve sanayinin yoğunlaştığı şehirler arasında ilk telefon bağlantısı kuruldu.
Atatürk, Dolmabahçe Sarayı’nda ilk sanat galerisini açtı.
1938
10 Kasım: Kurucumuz Mustafa Kemal Atatürk öldü.
1940
Köy Enstitüleri kuruldu.
i

Türkiye'de ilkokul öğretmeni yetiştirmek üzere 17 Nisan 1940 tarihli, 3803 sayılı yasa ile Köy Enstitüleri açıldı. Tamamen Türkiye'ye özgü olan bu eğitim projesini 28 Aralık 1938 tarihinde milli eğitim bakanı olan Hasan Âli Yücel bizzat yönetti.

1941
Gebere (Niğde) Barajı açıldı.
1949
Türkiye İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi'ni kabul etti.
i

İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi’nin hazırlanması, Birleşmiş Milletler (BM) bünyesinde, 29 Nisan 1946 tarihinde, İnsan Hakları Komisyonu’nun kurulmasıyla başladı.

1950
Nazım Hikmet Uluslararası Barış Ödülü aldı.
Müfide İlhan, İlk belediye başkanı olarak Mersin'de göreve başladı.
1951
Türkiye’nin ilk kalp ameliyatı Gülhane Askeri Tıp Hastanesi’nde gerçekleştirildi.
1952
Türkiye ve ABD arasında kurulan telefon hattıyla ilk telefon görüşmesi yapıldı.
1953
İlk renkli Türk filmi “Halıcı Kız” çekildi.
1955
Türkiye’nin ilk Kanserle Savaş Dispanseri açıldı.
1956
Seyhan Barajı ve Santrali açıldı.
1963
İlk yasal grev Bursa Belediyesi Otobüs İşletmesi’nde başladı.
1964
"Susuz Yaz" filmi Berlin Film Festivali'nde büyük ödül olan Altın Ayı'yı kazandı ve Türk sinema tarihinde uluslararası ödül kazanan ilk film oldu.
Türkiye Radyo Televizyon Kurumu (TRT), 1 Mayıs 1964’te özel yasayla özerk kamu tüzel kişiliği statüsünde kuruldu.
1967
Adapazarı ve çevresinde 7,2 büyüklüğünde deprem oldu.
Hacettepe Üniversitesi kuruldu.
1968
Türkiye’de ilk kalp ve böbrek nakli yapıldı.
TRT Ankara Televizyonu deneme yayınlarına başladı.
1973
Boğaziçi Köprüsü açıldı.
1976
Yüzücü Erdal Acet, Manş Denizi’ni 9 saat 2 dakikada geçerek dünya rekoru kırdı.
1977
Türkiye Basketbol Genç Milli Takımı Avrupa şampiyonu oldu.
Türkiye, Fransa’da düzenlenen 32.Uluslararası Halk Oyunları Yarışması’nda 48 ülke arasında birinci oldu.
1979
Türkiye’nin uydu ile haberleşme istasyonu hizmete girdi.
5 ülkeden 133 çocuk ve 31 liderin katıldığı ilk 23 Nisan Çocuk Şenliği gerçekleştirildi.
1980
Aselsan, ilk Türk telsizini üretti.
1982
Türkiye’de ilk kez Anadolu Üniversitesi’ne bağlı Açıköğretim Fakültesi kuruldu.
1987
Türkiye, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’ne kişisel başvuru hakkından Türk vatandaşlarının da yararlanması için başvuruda bulundu.
1988
İstanbul’da ilk deniz otobüsleri kullanılmaya başlandı.
1989
TSK'da kullanılan ilk İHA, 1989 yılında kullanılmaya başlayan MeggItt firması tarafından üretilmiş olan, Banshee sistemidir. Türkiye'nin yerli İHA üretmek için geliştirdiği ilk proje olan İHA-X1-Şahit projesi Mart 1990 tarihinde başlatıldı.
1990
İlk özel televizyon kanalı Star 1, yayın hayatına başladı.
1991
Muğla Valiliğine atanan Lale Aytaman, Türkiye’nin ilk kadın valisi olarak göreve başladı.
1992
GAP Projesi’nin bir parçası olan Atatürk Barajı işletmeye açıldı.
2000
Arsenal'i penaltı atışlarında 4-1 yenen Galatasaray UEFA Kupası’nı kazandı.
2002
A Milli Futbol Takımı Dünya Kupası’nda 3. oldu.
2003
Eurovision Şarkı Yarışması’nda Türkiye, Sertab Erener’in Every Way That I Can adlı şarkısı ile birinci oldu.
2008
Kamusal alanlarda sigara içme yasağı getirildi.
2009
ABD Başkanı Barack Obama, Türkiye’ye geldi.
i

Barack Obama, TBMM kürsüsünde milletvekillerine hitap etti. Associated Press, Obama'nın ilk kez bir İslam ülkesini ziyaret ettiğini duyurdu.

2010
Sümela Manastırı’nda "Aziz Meryem Günü" nedeniyle Fener Rum Patriği I. Bartholomeos yönetiminde ayin yapıldı. Böylelikle 88 yıl aradan sonra Sümela Manastırı'nda yeniden ayin yapıldı.
2014
Cannes Film Festivali'nde Bir Zamanlar Anadolu'da adlı filmle Büyük Jüri Ödülü'ne layık görülen NURİ BİLGE CEYLAN, Kış Uykusu filmiyle 2014 Cannes Film Festivali'nde Altın Palmiye Ödülü'nü kazandı.
2017
Fenerbahçe, 21 Mayıs 2017'de Euroleague'de Şampiyonluk yaşadı.
2019
Bayraktar Akıncı Taarruzi İnsansız Hava Aracı (TİHA) ilk uçuşunu yaptı.
2020
Ocak 2020’de yeni bir virüs çeşidi olduğu açıklanan ve kısa sürede dünyayı etkileyen koronavirüs (Kovid-19) Dünya Sağlık Örgütü’nce 11 Mart’ta pandemi olarak ilan edildi.
2021
Aziz Sancar Nobel Ödülü kazandı.
i

İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi 2015 Nobel Kimya ödülünün “DNA onarımının mekanistik çalışmaları” alanında üç bilim insanına birlikte verildiğini açıkladı. Bilim insanı Aziz Sancar da nükleotid kesim onarımı alanında yaptığı buluşlarla ödüle layık görüldü.

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Millî Uzay Programı’nı açıkladı.
Çevre ve Şehircilik Bakanlığı; Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı adını aldı.
2023
6 Şubat’ta Kahramanmaraş merkezli ve 10 ili etkileyen büyük deprem felaketi yaşandı.
Türkiye Kadın Millî Voleybol Takımı, Dünya Şampiyonu oldu.

SÜRDÜRÜLEBİLİR
KALKINMA AMAÇLARINDA
TÜRKİYE’NİN ADIMLARI

Türkiye 1992 yılında Rio’da düzenlenen BM Çevre ve Kalkınma Konferansı'ndan sonra 7. Kalkınma Planı’ndan başlayarak tüm Kalkınma Planlarında sürdürülebilir kalkınma kavramına somut olarak yer verdi.
347,8
MİLYON ABD DOLARI
Türkiye’nin SKA’lara Doğrudan Yatırımları (2022)
Keşfet
Turn your mobile phone
to vertical view
for a better experience.